Merkez Müdürümüz Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın'ın hazırladığı Eren Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (ETDES) Türk Dil Kurumunun yayını olarak 2 Aralık 2020 günü bilim dünyasının yararlanmasına sunuldu.
Prof. Dr. Hasan Eren'in birinci baskısını 1999 yılında yaptığı Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü’nde göndermelerle birlikte 2.891 madde bulunmaktaydı. ETDES’te ise bu sayı 3.738’e ulaşmıştır. Sözlükte yalnızca Türkiye Türkçesinin değil çağdaş Türk lehçelerinin söz varlığındaki ögelerin de kökenlerine değinilmektedir. Madde başı sözcüğün çağdaş Türk lehçelerindeki ve tarihî Türk yazı dillerindeki biçimleri ve anlamları gösterilmiş ardından köken açıklaması yapılmıştır. Kimi maddelerde Türk yazı dillerinde farklı sözcüklerin kullanılması durumunda bunların da köken açıklaması yapılmıştır.
Türkçenin alıcı veya verici dil olarak dil ilişkisinde bulunduğu dillerdeki söz varlığı ögeleri konusunda da ETDES, araştırmacılara zengin bir malzeme sunmaktadır. Türkçenin söz varlığındaki sözcüklerin açıklandığı maddelerde değinilen yaşayan veya ölü dillerin sözcükleriyle ilgili veriler, Türkçenin tarih boyunca dil ve kültür ilişkilerini ortaya koyan görünümdedir.
ETDES’in genişletilmiş ve geliştirilmiş baskısı için hazırlanan dillere göre dizinler, eserin kapsamını açık bir biçimde ortaya koymaktadır. Madde başı sözlerin kökleri, eski ve yeni Türk lehçelerindeki biçimleri, kavram alanındaki benzer sözler, diğer dillere geçmiş biçimler kısacası köken açıklaması sırasında değinilen bütün sözler dizinlere dâhil edilmiştir. Böylece okuyucunun dizinler aracılığıyla köken açıklamalarının yapıldığı maddelere yönlendirilmesi sağlanmıştır.
Sözlük maddelerinde değinilen lehçeler ve diller, tarihi boyunca Türkçenin dil ilişkilerini somut bir biçimde ortaya koyan veri tabanıdır. Bu veri tabanından okuyucuların en iyi bir biçimde yararlanması amacıyla maddelerdeki köken açıklamasında değinilen her sözcüğü dizine almaya çalıştım. Böylece okuyucu dizinden yararlanarak diğer Türk lehçelerinin ve diğer dillerin söz varlığındaki ögelerin kökenleriyle ilgili bilgilere ulaşabilecektir.